اخذ مالیات از خودروهای لوکس چه تاثیری بر بازار میگذارد؟
پیشرانه – اخذ مالیات از خودروهای لوکس موضوعی است که در سالهای گذشته بارها مطرح شده و حالا به نظر میرسد نمایندگان مجلس یازدهم آن را نهایی کردهاند.
به گزارش وبسایت خبری «پیشرانه» بر اساس بند الحاقی ۷ تبصره ۶ ماده واحده لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، همه مالکان حقیقی و حقوقی انواع خودروهای سواری و وانت دو کابین که در پایان هر سال مجموع ارزش آنها بیش از ۱۰ میلیارد ریال (یک میلیارد تومان) باشد مشمول مالیات سالیانه خودرو هستند.
به این ترتیب مجلس به یکی از موضوعات پر سر و صدای سالهای اخیر در اقتصاد ایران پاسخ داده و به نظر میرسد اخذ مالیات از خودروهای لوکس گزینهای است که نمایندگان آن را دنبال میکنند. این احتمالا جدیدترین و آخرین سوغات مجلس یازدهم برای صنعت خودرو در سال ۹۹ خواهد بود. نمایندگان مجلس یازدهم چندی قبل طرح موسوم به ساماندهی بازار خودرو را اعلام وصول کردند که هرچند در کمیسیون صنایع نیز پیگیری شد اما با توجه به مخالفت دولت راه به جایی نبرد و باید در سال آینده آیا با اجرایش، خودرو را به بورس خواهد فرستاد یا خیر؟ در شرایط که آن طرح سرنوشت نامشخصی دارد، حالا مجلس میگوید که پای نوع جدیدی از مالیات به صنعت خودرو باز خواهد شد.
طرح جدید مالیاتی در چارچوب برنامه کلان عدالت مالیاتی تدوین شده که بناست جدای از خودروهای با بیش از یک میلیارد تومان قیمت، شامل خانههای خالی، مالیات بر ثروت و دارایی و پیگیری جدیتر درآمد صنفهایی مانند وکلا و پزشکان نیز بشود. این طرحها در حالی دنبال میشود که با توجه به وابستگی طولانی مدت اقتصاد ایران به پول نفت، عملا این درآمد پایدار برای مدتی طولانی یا فراموش شده یا به برخی مالیاتهای ثابت مانند حقوق کارمندان یا نقل و انتقالات و ارث محدود شده و در سه سال اخیر با توجه به کاهش درآمدهای نفتی، استفاده از این درامد، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به نبود جدیت لازم از سوی دولت برای پیگیری قوانین مالیاتی، یک فرهنگ نانوشته در اقتصاد ایران به وجود آمده که با توجه به نبود عدالت، فرار مالیاتی یک نوع زرنگی به شمار میرود و افراد برای عدم پرداخت آن توجیهات مختلف میآورند. هرچند اخذ مالیات از خودروهای لوکس میتواند گامی در جهت کاهش بی عدالتیهای مالیاتی و افزایش هزینه اقشار پردرآمد باشد اما در عین حال برای اجرای دقیق این طرح ابهاماتی وجود دارد که باید به آن پاسخ داد.
نخستین و احتمالا مهمترین ابهام در این مرحله، نحوه محاسبه میزان دارایی افراد برای دادن مالیات است. در طرح فعلی مجلس آمده که خودروهایی که در پایان سال قیمتشان بیش از یک میلیارد تومان باشد باید مالیات بدهند. این شیوه از مالیات گیری در بسیاری از کشورهای توسعه یافته دیگر دیده نمیشود، زیرا نحوه محاسبه معافیت یا عدم معافیت در آن بسیار ساده است. به این ترتیب اگر فردی خودرویی با قیمت ۹۹۵ میلیون تومان داشته باشد نیاز به پرداخت مالیات ندارد و اگر قیمت ماشین او تنها پنج میلیون تومان افزایش یابد در فهرست اخذ مالیات از خودروهای لوکس قرار میگیرد.
ابهام دوم در این زمینه، نحوه قیمت گذاری خودروهاست. در بازار ایران هیچ شاخص و ملاک مشخصی برای قیمت گذاری وجود ندارد. جز خودروهای داخلی که قیمت آنها از سوی شورای رقابت تعیین میشود و تمامی آنها با یک میلیارد تومان فاصله دارند، خودروهای باقی مانده در این فهرست خارجیها خواهند بود که باز هم با معیار بازار ایران تعیین قیمت میشوند. اگر برای مثال بنا باشد که قیمت خودرو یک میلیارد تومان در نظر گرفته شود، آنگاه معیارهای قیمت گذاری مانند سال تولید خودرو، میزان کارکرد آن، وضعیت تمیزی ماشین، سابقه تصادف و وضعیت بیمه چگونه بررسی خواهند شد؟ عوامل ذکر شده میتوانند قیمت یک مدل از یک محصول را چند ده میلیون تومان تغییر دهند و مشخص نیست معیار تعیین آن چه نهادی خواهد بود؟ اگر بنا باشد مجلس برای این موضوع یک مسئول معرفی کند، آنگاه باز هم خطر قیمت گذاری دستوری این بار درباره محصولات خارجی به وجود میآید و اگر نه، نمیتوان به راحتی تعیین کرد که قیمت یک خودرو یک میلیارد تومان میشود یا خیر؟
اگر حضور پرقدرت دلالان در بازار خودرو ایران را با سابقه فرار مالیاتی در اقتصاد کشور همراه کنیم، ابهام دیگری به وجود میآید و آن احتمال دستکاری عمدی قیمتها برای معافیت از مالیات است. اگر بنا باشد یک خودرو در پایان سال در فهرست مالیات قرار گیرد، امکان آنکه دلالان پیش از حسابرسی قیمت آن را پایین بیاورند و پس از محاسبه با یک شوک جدید قیمتی، هم این خودرو را گران کنند و هم وضعیت بازار را بر هم بریزند، عملا اخذ مالیات از خودروهای لوکس خود به مشکلی جدید در بازار منجر خواهد شد.
دیگر عامل مهمی که در این طرح باید به آن توجه شود، تغییرات سالهای گذشته اقتصاد ایران و افزایش جدی قیمت ارز است. با افزایش قیمت دلار، قیمت ماشینهای خارجی ناگهان چند برابر شد و به این ترتیب، افرادی که تنها چند صد میلیون برای خودرو خود پول داده بودند، ناگهان صاحب یک خودرو میلیاردی شدند، از این رو لزوما تمام دارندگان خودروهای لوکس را نمیتوان در میان اقشار پردرآمد جامعه قرار داد و باید در نحوه بررسی وضعیت افراد، شرایط درآمدی آنها نیز به شکل دقیق محاسبه شود.
صرف نظر از تمامی این مسائل، به نظر میرسد دغدغه عدالت مالیاتی حتی با وجود این مصوبه اخیر مجلس نیز محقق نشده و پولدارها هنوز راههای فراوانی برای فرار از مالیات دارند. امیر حسن کاکایی – کارشناس بازار خودرو – در این زمینه گفته: به نظر میرسد آقایان در حل معضلات اصلی و زیربنایی کشور ماندهاند و فقط مسائل روبنایی را به صورت منفی دستکاری میکنند، در این زمینه به نظر میرسد اگر دولت الکترونیک هرچه سریعتر در همه ارکان به صورت کامل راهاندازی شود و نظام بانکی و پرداختیها شفاف شده و سپس مالیات گرفته شود، بهتر باشد تا این راهکارهای مقطعی. امروز شاهدیم افراد پولدار جامعه به انواع و اقسام شیوهها از مالیات دادن طفره میروند و در عوض، نمایندگان مجلس به دنبال آن هستند تا از آنچه در جلوی چشم است مالیات بگیرند.
او به رانت موجود در بخشهای دیگر بازار خودرو نیز اشاره کرده و گفته: نحوه و چگونگی قیمتگذاری خودرو برای این بند از لایحه بودجه ۱۴۰۰ نیز خود محل فساد است که چرا یک میلیارد تومان به عنوان شاخص در نظر گرفته شده و چرا خودروهای کمتر از یک میلیارد تومان که شاهدیم در همین قرعهکشی خودروها بسیاری از دلالان و واسطهها سودهای چند صد میلیون تومانی کردهاند نباید مشمول مالیات باشند؟ اما کسی که شاید ۱۰ سال پیش روی خودروی خارجی میلیاردی خریده امروز باید مالیات بپردازد؟ با توجه به امکان آسیب خودرو و همچنین مباحث تورمی و افزایش قیمت آن، ممکن است قیمت خودرو چندین بار در طول سال دستخوش تغییر شود و به بالا یا پایین این قیمت برسد. همچنین برخی میپرسند که یک مالک خودرو چند بار باید مالیات بدهد؟ در حالی که در زمان خرید یک مالیات و موقع فروش هم مالیات و عوارض به شهرداری پرداخت میکند، آنگاه اضافه شدن مالیات سالیانه چه توجیهی دارد؟ اینها مسائلی است که در بحث مالیات خودروهای بالای یک میلیارد تومان مبهم است و باید دید نمایندگان چه پاسخی برای آنها دارند؟
هرچند حرکت به سمت عدالت اقتصادی موضوعی است که تقریبا هیچ کارشناس اقتصادی آن را رد نمیکند و قطعا مالیات ستانی از خودروهای گران قیمت نیز یکی از این گزینههاست اما اینکه چطور دیگر راههای فرار مالیاتی بسته خواهد شد و ابهامهای جدی موجود در مسیر اجرای طرح فعلی چگونه برطرف میشود سوالات مهمی است که به نظر میرسد نمایندگان مجلس باید برای آن پاسخی دقیق پیدا کنند.
خبرنگار: جواد هاشمی
نظر شما چیست؟