درباره گیربکس‌ و انواع آن بیشتر بدانیم

پیشرانه- زمانی که درباره ی اجزای خودرو و فرایند حرکت خودرو صحبت می کنیم؛ گیربکس یکی از مهم ترین اجزای خودرو و سیستم انتقال قدرت خودرو است. گیربکس در لغت به معنی جعبه دنده پیشرانه گفته می شود.

گیربکس چیست؟

در واقع گیربکس‌ (جعبه دنده) در مسیر انتقال قدرت از موتور به چرخ های محرک، بعد از سیستم کلاچ، گیربکس یا جعبه دنده وجود دارد. همان طور ک می دانید، موتور خودرو وظیفه ی تولید قدرت را دارد؛ که این قدرت توسط گیربکس به چرخ ها خودرو انتقال می یابد.

گیربکس ( سیستم انتقال نیرو در خودرو)، وسیله ای است از دنده، کلاچ و قطعات محرک برای انتقال نیرو از موتور به چرخ ها استفاده می شود. در حرکت خودرو موتور، دور محدودی دارد. با فرمان راننده و تغییر دنده، دور موتور خودرو تغییر میکند و می توان با حرکت و سرعت بهتر رانندگی کرد.

در تعویض دنده ی معکوس برای کاهش سرعت خودرو به عنوان مثال دنده ی سه را به دنده ی دو انتقال می دهیم در اصطلاح می گویند دنده را کم یا معکوس کردن است. و گیربکس (جعبه دنده) درگیر می شود، سرعت ماشین را کاهش می دهد.

به طور خلاصه گیربکس در جهت افزایش و کاهش سرعت خودرو ، یکی از مهم ترین اجزای فنی خودرو است.

گیربکس دور موتور خودرو را بر اساس شرایط که در رانندگی وجود دارد به وسیله ی تجهیزات سیستم انتقال توان به چرخ ها می رساند. سرعت را بر اساس فرمان راننده فراهم می کند.

وظیفه گیربکس‌ چیست؟

وظیفه ی یک گیربکس‌ (جعبه دنده) در خودرو، ایجاد تعادل میان سرعت و نیرو است؛ بدین معنی که در بعضی از شرایط مثل سربالایی ها احتیاج به نیرو زیاد اما سرعت کم است.

در مواردی مثل مسیر هموار اتوبان ها و بزرگراه ها، نیاز به سرعت بالا اما نیروی کمتری است. به اصطلاح می گویند دنده ی سنگین و دنده ی سبک که تفاوت بر قطر و اندازه است.

بدون انتخاب دنده مناسب در شرایط مختلف، امکان ادامه مسیر وجود نداشته و یا باعث تحمیل شدن خسارت فنی بالایی به سیستم انتقال قدر می شود.

انواع گیربکس‌ها

امروزه با پیشرفت تکنولوژی، جعبه دنده های گیربکس انواع مختلفی به بازار در خوردرو های جدید آمده است. اسامی جعبه دنده ها عبارتند از:

• دنده ی دستی
• گیربکس نیمه اتوماتیک یا گیربکس TipTronic
• گیربکس اتوماتیک
• گیربکس ترکیبی یا گیربکس S Tronic
• گیربکس CVT یا گیربکس XTronic
• گیربکس DCT یا گیربکس دو کلاچه

اکثر مردم دنده ی دستی و اتوماتیک را شناخت دارند. در ادامه مقاله بصورت کوتاه توضیح مختصری در مورد دنده دستی و اتوماتیک صحبت می کنیم.

انواع گیربکس‌ها و نوع کارکرد آن‌ها:

دنده ی دستی:

یکی از رایج ترین گیربکس ها در خودروها، استفاده از گیربکس دستی است که به دلیل عملکرد بهتر تعویض دنده ها و ارزان تر بودن انتخاب اول خریداران خودروها است.

در نوع گیربکس (جعبه دنده) دستی، مثل گیربکس پراید یا گیربکس پیکان؛ تعویض دنده ها توسط خود راننده صورت می گیرد. بسته به نوع خودرو، دنده ها، تعداد متفاوتی دارند. خودروهای داخلی و چینی عموما دارای پنج دنده و یک دنده برای عقب خودرو هستند این در صورتی است که خودروهایی با ۷ یا ۸ دنده هم در بازار جهانی موجود هستند. مثلا گیربکس زانتیا دارای ۵ دنده است ولی گیربکس خودرو به روزی مثل فورد موستانگ داری ۹ دنده است.

عملکرد کلی گیربکس‌ دستی:

روش استفاده ی دنده دستی، کلاچ را با پای چپ تا انتها فشار دهید و دنده ی مورد نظر با استفاده از دسته دنده در جهت مورد نظر هدایت کنید. و زمانی که به آرامی پا را از روی کلاچ برمی داریم، گیربکس براساس فرمانی که دادیم حرکت می کند.

برای توقف خودرو هایی که دنده ی دستی هستند، حتما کلاچ را فشار دهید؛ در غیر این صورت باعث خاموشی ماشین می شوید و اکثر افرادی که شروع به رانندگی می کنند کار کردن با کلاچ و تعویض دنده برایشان بسیار مشکل است و باعث خاموش شدن خودرو می شود، بخصوص در ترافیک ها احتمال خاموش شدن ماشین زیاد است.

دنده ی دستی برای تغییر سرعت ناگهانی و معکوس کشیدن خودرو بسیارمناسب است. این نوع گیربکس‌ دستی، دارای شتاب گیری بهتر و مصرف سوخت کم تری به نسبت گیربکس اتوماتیک هستند. همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری گیربکس دستی هم کم تر گیربکس‌ اتومات است.

ولی افرادی که راننده حرفه ای هستند، برای تعویض دنده های خودرو هیچ مشکلی ندارند، بلکه با تعویض هر دنده که سرعت خودرو را بالا می برد، لذت بیشتری می برند.

دنده اتوماتیک

امروزه با پیشرفت تکنولوژی در حوزه خودروسازی شاهد این هستیم که خودروهای با گیربکس‌ اتوماتیک چه پیشرفت گسترده و زیادی به نسبت سال های قبل داشته اند.

این پیشرفت تکنولوژی و استفاده از هوش مصنوعی در گیربکس‌ های اتوماتیک باعث محبوبیت افراد مخصوصا بانوان از این نوع گیربکس ها شده است.

عملکرد کلی گیربکس های اتوماتیک :

رانندگی با گیربکس اتوماتیک بسیار راحتر از گیربکس‌ دستی است، مخصوصا زمانی که شما مدام در ترافیک های زیاد در مسیر رفت و امدتان  هستید. این راحتی به این شکل است که دیگر شما مثل گیربکس دستی مدام در حال گرفتن کلاچ نیستید و فقط متناسب با گازی که به خودرو می دهید بصورت هوشمند گیربکس‌ دنده های خودرو را تعویض می کند. خود گیربکس های اتوماتیک هم به چهار دسته تقسیم می شوند، که در مقاله های بعدی به صورت مفصل مزایا و معایب و نحوه عملکرد هر کدام را بیان می کنیم.

روغن گیربکس‌ چیست؟

روغن گیربکس‌ (جعبه دنده) از واسکازین استفاده می شود. طول عمر روغن واسکازین نسبت به روغن موتور بیشتر است. زیرا که روغن واسکازین در بخش های گرم و داغ موتور درگیری ندارد. در صورتی که روغن موتور تعویض می کنید، روغن گیربکس‌ را هم چک کنید، و در صورت کمبود روغن به روغن توصیه شده کارخانه را به آن اضافه کنید.

زمان تعویض روغن گیربکس‌، بعد از هر ۳۰ هزار کیلومتر معادل یک سال است. پس یادتان نرود روغن گیربکس‌ را چک و تعویض کنید. همچنین اگر روغن واسکازین به رنگ تیره تغییر کرده و بوی سوختگی می داد، حتما تعویض کنید. البته روغن گیربکس‌ برای گیربکس‌ موتور سیکلت ها هم استفاده می شود که باعث روانتر شدن فرآیند تعویض دنده ها می شود.