افزایش تولید، باتلاق خودروسازان

پیشرانه – بر اساس وعده های سال گذشته فاطمی امین، وزیر صمت دولت سیزدهم، با افزایش تولید خودروسازان، امسال باید شرایط بهتری را در بازار خودرو شاهد باشیم. اما آیا افزایش تولید، راهگشای صنعت ورشکسته خودروسازی کشور است؟ نگاهی به آخرین اطلاعات موجود نشان می‌دهد که ایران خودرو، غالب محصولات خود را با زیان بفروش می‌رساند. به عنوان مثال این شرکت در حالی به طور میانگین هر خودرو از خانواده سمند را در پاییز امسال با قیمت حدود ۱۴۴ میلیون تومان بفروش رسانده که بهای تمام شده آن حدود ۱۹۷ میلیون تومان بوده‌است. بنابراین در این شرایط، افزایش تولید نه تنها راهگشا نیست بلکه بر ابعاد بحرانی کنونی می‌افزاید.

به گزارش وب سایت خبری «پیشرانه» پایان سال گذشته، وزیر صمت گفته بود که امسال با افزایش ۵۰ درصدی تولید، بازار خودرو به سامان خواهد رسید و فرآیند قرعه کشی به تدریج حذف می شود. اما پرسش این است که آیا مشکل این روزهای صنعت خودروسازی، تنها افزایش تولید است؟ برای پاسخ به این پرسش نگاهی به صورت‌های مالی ایران خودرو می اندازیم.

گروه سمند، رانا، دنا و پژو به عنوان محبوب‌ترین تولیدات ایران خودرو شناخته می‌شود. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده در سامانه کدال، تولید این خودروها در یازده ماهه سال گذشته حدود ۴۱۵ هزار دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹ کاهش بیش از ۲درصدی را نشان می‌دهد. همچنین مقایسه تولید یازده ماهه سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۶ حاکی از کاهش بیش از ۲۴ درصدی است. نمودار زیر تولید گروه های منتخب محصولات ایران خودرو را در یازده ماهه سال نشان می‌دهد:

بر این اساس اگر تولید ایران خودرو همانگونه که وزیر صمت بیان کرده‌است، افزایش ۵۰ درصدی را تجربه کند، میزان تولید این خودروساز در یازده ماهه امسال به بیش از ۶۲۲ هزار دستگاه می رسد. فارق از عملیاتی بودن یا نبودن این وعده، این سیاست می تواند کمکی به بازار خودرو داشته باشد یا به عبارت بهتر افزایش تولید چه آثاری خواهد داشت؟

نگاهی به قیمت فروش و هزینه تولید محصولات منتخب ایران خودرو می تواند پاسخ این پرسش باشد.

ایران خودرو در پاییز سال گذشته هر خودرو از گروه سمند را به طور میانگین با قیمت ۱۴۴ میلیون و ۴۴۸ هزار تومان فروخت. این در حالی بود که میانگین بهای تمام شده تواید این گروه خودرویی برای ایران خودرو به طور میانگین برابر با ۱۹۷ میلیون و ۱۱۶ هزار تومان بود. به بیان دیگر ایران خودرو از فروش هر دستگاه از گروه سمند در پاییز سال گذشته ضرر ۵۲ میلیون و ۶۷۷ هزار تومانی را متحمل شده‌است. از پاییز سال ۱۳۹۷ ایران خودرو از تولید گروه خودرویی سمند به طور میانگین زیان حدود ۳۰ میلیون تومانی را ثبت کرده است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی سمند را نشان می‌دهد:

همچنین در پاییز سال گذشته ایران خودرو در حالی گروه خودرویی دنا را به طور میانگین با قیمت ۲۷۱ میلیون و ۱۲۲ هزار تومان به فروش رساند که بهای تمام شده آن به طور میانگین برابر با ۲۶۷ میلیون و ۷۹۵ هزار تومان بود. به بیان دیگر، ایران خودرو از فروش هر دستگاه خودروی دنا، زیانی بیش از ۳ میلیون تومان را ثبت کرده‌است. از پاییز ۱۳۹۷ تا پایان پاییز سال گذشته، فروش هر دستگاه گروه خودرویی دنا به طور میانگین زیانی بیش از ۱۳ میلیون تومان را برای ایران خودرو به همراه داشته است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی دنا را نشان می‌دهد:

گروه خودرویی پژو هم شرایط مشابه دو خودروی قبلی را تجربه می کند. در پاییز امسال بهای تمام شده گروه خودرویی پژو برای ایران‌خودرو به طور میانگین برابر با ۱۶۵ میلیون و ۶۳۴ هزار تومان بوده‌است. در نقطه مقابل در این فصل ایران خودرو هر خودروی خانواده پژو را به طور میانگین به قیمت ۱۳۴ میلیون و ۱۶۴ هزار تومان به فروش می رساند؛ به بیان دیگر فروش هر خودروی خانواده پژو برای ایران خودرو در پاییز سال گذشته، زیان ناخالصی معادل ۳۱ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان به همراه داشت. همچنین از پاییز سال ۱۳۹۷، فروش هر دستگاه خودرو از خانواده پژو برای ایران خودرو با ضرر بیش از ۱۹ میلیون تومانی همراه بوده‌است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی پژو را نشان می‌دهد:

در پاییز سال گذشته بهای تمام شده هر دستگاه از گروه خودرویی رانا برای ایران خودرو به طور میانگین برابر با ۱۶۷ میلیون و ۲۴۰ هزار تومان بوده‌است؛ در نقطه مقابل هر خودرو از این گروه با قیمتی برابر با ۱۵۹ میلیون و ۷۲۴ هزار تومان به فروش رسیده‌است. این یعنی زیان ناخالص بیش از ۷ میلیون تومانی به ازای هر دستگاه. از پاییز سال ۱۳۹۷، فروش هر دستگاه از خانواده رانا برای ایران خودرو با زیانی بیش از ۲ میلیون تومان همراه بوده است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی رانا را نشان می‌دهد:

پس از بررسی آمارهای بهای تمام شده و قیمت فروش محصولات منتخب ایران خودرو به پرسش اصلی باز می گردیم؛ آیا افزایش تولید می تواند شرایط این بازار را بهبود بخشد؟ به نظر می‌رسد زمانی که تولید با زیان همراه است، افزایش تولید نتیجه ای جز زیان بیشتر برای خودروسازان به همراه نخواهد داشت. ناگفته نماند که مدافعان نظریه ساماندهی به بازار خودرو از طریق افزایش تولید، معتقد هستند با این افزایش تولید، بهای تمام شده خودرو (از طریق افزایش صرفه‌های ناشی از رشد مقیاس) کاهش یافته و وضعیت خودروسازان بهتر خواهد شد. اگرچه نمی‌توان این ادعا را به کلی رد کرد، اما باید توجه داشت که مواد اولیه درصد قابل توجهی از بهای تمام‌شده خودروسازان را تشکیل می‌دهد و افزایش تولید باعث کاهش سرانه هزینه مواد اولیه در هر واحد تولید نخواهد شد. از این رو بعید به نظر می‌رسد که افزایش تولید، بهای تمام‌شده خودرو را به حدی کاهش دهد که خودروسازان سودده شوند. براین اساس احتمالا تا زمانی که قیمت گذاری دستوری ادامه دارد؛ ساختار مدیریتی خودروسازان معیوب است، انحصار در این صنعت وجود دارد و انواع ممنوعیت ها و تعرفه‌های وارداتی وضع می‌شود؛ افزایش تولید نه تنها بهبودی در شرایط ایجاد نمی‌کند بلکه اوضاع را از شرایط کنونی وخیم‌تر خواهد کرد.