راهنمای جامع کاپوتاژ خودرو ؛ مدارک لازم، قوانین و هزینه ها

کاپوتاژ خودرو فرایندی است که به شما اجازه می‌دهد خودروی شخصی خود را از مرزهای ایران خارج کرده و در سفرهای بین‌المللی از آن استفاده کنید. این امکان برای افرادی که عاشق سفرهای جاده‌ای هستند یا می‌خواهند با خودروی خود به کشورهای همسایه مانند ترکیه، ارمنستان، گرجستان، عراق یا جمهوری آذربایجان سفر کنند، فرصتی بی‌نظیر محسوب می‌شود. تصور کنید با خودروی خودتان در جاده‌های پرپیچ‌وخم کوه‌های قفقاز در ارمنستان رانندگی می‌کنید، در سواحل مدیترانه‌ای آنتالیای ترکیه توقف می‌کنید یا با بار و وسایل شخصی‌تان به بازارهای باکو در آذربایجان سر می‌زنید، بدون اینکه نگران هزینه‌های اجاره خودرو یا محدودیت‌های حمل‌ونقل عمومی باشید.

کاپوتاژ ماشین نه‌تنها حس آزادی و انعطاف‌پذیری را به سفر شما اضافه می‌کند، بلکه می‌تواند هزینه‌های اضافی را کاهش دهد و تجربه‌ای شخصی و منحصربه‌فرد برایتان رقم بزند.

کاپوتاژ چیست؟

کاپوتاژ یا کاپیتاژ (تلفظ اشتباه) خودرو به معنای دریافت مجوز موقت برای خروج خودرو از کشور و استفاده از آن در جاده‌های بین‌المللی است. این اصطلاح از واژه فرانسوی “cabotage” گرفته شده که در ابتدا به حمل‌ونقل داخلی اشاره داشت، اما امروزه در ایران و بسیاری از کشورها برای خروج موقت خودروها به کار می‌رود. برخلاف صادرات خودرو که به انتقال دائمی مالکیت منجر می‌شود، کاپوتاژ صرفا برای استفاده شخصی و موقت طراحی شده و شرط اصلی آن، بازگشت خودرو به کشور مبدأ در زمان تعیین‌شده است.

این فرایند تحت نظارت گمرک ایران و با همکاری کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی انجام می‌شود. تاریخچه کاپوتاژ به معاهدات بین‌المللی قرن بیستم بازمی‌گردد، زمانی که کشورها برای تسهیل سفرهای جاده‌ای و تقویت صنعت گردشگری، توافق کردند مدارک استانداردی مانند «کارنه دو پاساژ» را معرفی کنند. این سند به‌عنوان یک پاسپورت برای خودرو عمل می‌کند و به رانندگان اجازه می‌دهد بدون پرداخت عوارض گمرکی دائمی، از مرزها عبور کنند. برای ایرانیانی که می‌خواهند با خودروی شخصی خود به خارج سفر کنند، کاپوتاژ راهی قانونی و مطمئن است که با برنامه‌ریزی صحیح، می‌تواند تجربه‌ای بی‌دردسر و لذت‌بخش به همراه داشته باشد. این فرایند به‌ویژه برای کسانی که به کشورهای همسایه سفر می‌کنند، مانند خانواده‌هایی که قصد دارند تعطیلات خود را در تفلیس یا وان بگذرانند، بسیار کاربردی است.

قوانین و مقررات کاپوتاژ در ایران

برای کاپوتاژ خودرو در ایران، باید شرایط قانونی مشخصی را رعایت کنید که به‌صورت زیر خلاصه می‌شوند:

مالکیت خودرو

خودرو باید به نام شما یا تحت مالکیت قانونی‌تان باشد؛ خودروهای اجاره‌ای، لیزینگی یا دارای مشکلات قضایی (مانند توقیف یا بدهی بانکی) واجد شرایط نیستند.

مدارک مورد نیاز

مدارک لازم برای کاپوتاژ خودرو شامل موارد زیر است:

• برگ سبز
• سند کارخانه خودرو
• کارت ماشین
• کارت ملی
• شناسنامه
• پاسپورت با حداقل ۶ ماه اعتبار
• چهار قطعه عکس ۴*۳
• گواهینامه رانندگی ایران
• گواهینامه رانندگی بین‌المللی
• بیمه‌نامه معتبر
• همراه داشتن خودرو

معاینه فنی

خودرو باید معاینه فنی به‌روز داشته باشد، زیرا ماموران گمرک سلامت فنی آن را بررسی می‌کنند تا از ایمنی آن در جاده‌های خارجی مطمئن شوند.

نهادهای مسئول

گمرک ایران وظیفه صدور مجوز خروج و نظارت بر بازگشت خودرو را بر عهده دارد و کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی مدارک بین‌المللی را صادر می‌کند.

محدودیت‌ها

خودروهای قدیمی که استانداردهای زیست‌محیطی کشورهای مقصد (مانند یورو ۴ یا ۵) را ندارند یا مدل‌های خاصی که قطعات یدکی آن‌ها در خارج کمیاب است، ممکن است تایید نشوند.

جریمه‌ها

در صورت عدم بازگشت خودرو در زمان مشخص، گمرک می‌تواند جریمه‌های سنگین اعمال کند یا خودرو را توقیف کند.

مراحل درخواست کاپوتاژ ماشین

کاپوتاژ خودرو شامل چند مرحله مشخص است که با دقت و برنامه‌ریزی، می‌توانید آن را به‌راحتی انجام دهید:

مرحله ۱ – آماده‌سازی مدارک

ابتدا باید مدارک لازم را جمع‌آوری کنید. سند خودرو باید به نام شما باشد و هیچ بدهی، جریمه معوقه یا مشکل قانونی نداشته باشد. پاسپورت و گواهینامه رانندگی باید معتبر باشند و بهتر است کپی رنگی از آن‌ها تهیه کنید. فرم درخواست کاپوتاژ را می‌توانید از وب‌سایت رسمی کانون جهانگردی (www.taci.ir) یا گمرک دانلود کنید. این فرم شامل اطلاعاتی مانند شماره شاسی، شماره موتور، مدل و سال ساخت خودرو و مقصد سفر است که باید با دقت پر شود. اگر اطلاعات نادرست وارد کنید، ممکن است در مراحل بعدی با تاخیر مواجه شوید.

مرحله ۲ – مراجعه به نهاد مربوطه

پس از آماده‌سازی مدارک، به نزدیک‌ترین نمایندگی کانون جهانگردی یا دفاتر گمرک مراجعه کنید. در تهران، دفتر مرکزی کانون جهانگردی در خیابان خرمشهر، پلاک ۱۶۷ واقع شده و ساعات کاری آن معمولا از ۸ صبح تا ۴ عصر است. اگر در شهرهای مرزی مانند تبریز، مشهد یا بازرگان هستید، گمرک‌های محلی نیز خدمات کاپوتاژ ارائه می‌دهند. توصیه می‌شود از قبل تماس بگیرید و نوبت رزرو کنید، زیرا در ایام تعطیلات مانند نوروز یا تابستان، تقاضا افزایش می‌یابد و ممکن است با صف‌های طولانی مواجه شوید.

همچنین امکان درخواست آنلاین کاپوتاژ خودرو از طریق سامانه تجارت فرامرزی گمرک ایران (سامانه EPL) وجود دارد. در این سامانه تصاویر مدارک لازم را بارگذاری می‌کنید و بعد از ثبت نهایی اطلاعات و دریافت کد رهگیری، خودرو را برای بازرسی به گمرک می‌برید.

مرحله ۳ – پرداخت هزینه‌ها

هزینه کاپوتاژ شامل چند بخش است: هزینه صدور کارنه دو پاساژ، هزینه دفترچه مالکیت، عوارض گمرکی (بسته به ارزش خودرو و مدت سفر) و هزینه پلاک ترانزیت. این مبالغ از طریق درگاه‌های بانکی آنلاین یا به‌صورت حضوری پرداخت می‌شود. رسید پرداخت را نگه دارید، زیرا در مراحل بعدی و هنگام دریافت مدارک به آن نیاز خواهید داشت.

در جدول زیر هزینه خدمات برای صدور مدارک رانندگی بین‌المللی توسط کانون جهانگردی و اتومبیلرانی در سال ۱۴۰۴ درج شده است.

علاوه بر این موارد «ودیعه بازگشت کارنه دو پاساژ به‌صورت فیزیکی ۲۰،۰۰۰،۰۰۰ تعیین شده است.

مرحله ۴ – دریافت پلاک و مدارک

پس از تایید مدارک و پرداخت هزینه‌ها، پلاک ترانزیت (پلاک نارنجی‌رنگ با حروف بین‌المللی) و کارنه دو پاساژ به شما تحویل داده می‌شود. این فرایند معمولا ۷ تا ۱۰ روز کاری طول می‌کشد، اما در شرایط شلوغ ممکن است تا دو هفته نیز به درازا بکشد. پلاک ترانزیت باید روی خودرو نصب شود و کارنه را همیشه همراه خود داشته باشید، زیرا در مرزها و ایست‌های بازرسی بررسی می‌شود.

مرحله ۵ – مراجعه به گمرک برای ثبت خروج

قبل از خروج از کشور، باید به گمرک مراجعه کنید تا خودرو و مدارک کاپوتاژ ثبت و بررسی شود. این مرحله برای جلوگیری از مشکلات قانونی در بازگشت ضروری است.

مدارک بین‌المللی برای سفر با خودرو کاپوتاژ

برای سفر با خودروی کاپوتاژ شده، به چهار مدرک اصلی نیاز دارید:

دفترچه مالکیت خودرو

دفترچه مالکیت بین‌المللی خودرو، شامل اطلاعات خودرو و راننده است. این دفترچه شماره سریال خاص دارد و به ۷ زبان بین‌المللی ترجمه شده است. گواهینامه بین‌المللی مالکیت خودرو یک سال اعتبار دارد و پس از پایان اعتبار باید برای دریافت دفترچه جدید اقدام کرد.

کارنه دو پاساژ

این سند بین‌المللی در نقش پاسپورت خودرو عمل می‌کند و تضمین می‌دهد که خودرو به کشور بازمی‌گردد. کارنه شامل اطلاعاتی مانند مشخصات خودرو، مدت اعتبار (معمولا یک سال) و فهرست کشورهای مجاز برای سفر است. در صورت عدم بازگشت خودرو، گمرک می‌تواند ضمانت‌نامه بانکی شما را ضبط کند یا جریمه‌ای معادل ارزش خودرو اعمال کند.

گواهینامه رانندگی بین‌المللی

این گواهینامه از کانون جهانگردی قابل دریافت است و در بیش از ۱۵۰ کشور جهان معتبر است. مدت اعتبار آن یک یا سه سال است و برای دریافتش به دو قطعه عکس ۳×۴، کپی پاسپورت و گواهینامه ملی نیاز دارید. هزینه آن حدود ۷۰۰ هزار تا ۲ میلیون تومان است.

بیمه‌نامه سبز

بیمه بین‌المللی خودرو که خسارات احتمالی در کشورهای دیگر را پوشش می‌دهد، از الزامات سفر به بسیاری از مقصدها است. این بیمه را می‌توانید از شرکت‌های بیمه داخلی یا نمایندگی‌های کانون جهانگردی تهیه کنید و هزینه آن بسته به مدت سفر و مقصد بین ۱ تا ۳ میلیون تومان متغیر است.

کشورهای پذیرنده کاپوتاژ ایران

از کشورهای عضو کنواسیون ۱۹۴۹، امکان ورود به ۹۸ کشور با خودروهای کاپوتاژ شده ایران وجود دارد. علاوه بر این خودروهای کاپوتاژ شده می‌توانند به کشورهای عضو کنواسیون ۱۹۶۸ نیز وارد شوند.

ترکیه، عراق، ارمنستان، گرجستان و جمهوری آذربایجان از مقاصد گردشگری ایرانیان است که امکان سفر با خودروهای کاپوتاژ شده را دارند.

نکات مهم قبل از سفر

قبل از خروج از کشور، خودروی خود را به‌طور کامل بررسی کنید. یک مکانیک حرفه‌ای می‌تواند لاستیک‌ها، سیستم ترمز، موتور، باتری و سیستم خنک‌کننده را چک کند. همراه داشتن لاستیک زاپاس، جعبه ابزار (شامل آچار، پیچ‌گوشتی و جک)، روغن موتور اضافی و حتی یک گالن بنزین کوچک ایده خوبی است، زیرا تعمیر خودرو در خارج از کشور ممکن است گران یا زمان‌بر باشد.

مدت اعتبار کاپوتاژ معمولا یک سال است، اما برخی کشورها محدودیت‌های خاص خود را دارند؛ برای مثال، ترکیه ممکن است فقط ۶ ماه اجازه اقامت خودرو را بدهد و پس از آن باید خودرو را خارج کنید یا مجوز تمدید بگیرید. قوانین رانندگی مقصد را نیز مطالعه کنید. در گرجستان، سرعت مجاز در جاده‌ها معمولا ۸۰ کیلومتر بر ساعت است و استفاده از کمربند ایمنی اجباری است. در ترکیه، بزرگراه‌ها عوارضی هستند و باید برچسب HGS را از بانک‌ها یا ایستگاه‌های عوارضی تهیه کنید که حدود ۵۰ لیر هزینه دارد.

هزینه سوخت را هم در نظر بگیرید؛ مثلا در ترکیه، بنزین در سال ۲۰۲۵ حدود ۴۷ لیر در لیتر است که با نرخ ارز می‌تواند بسیار گران‌تر از ایران باشد. نقشه‌های آفلاین را دانلود کنید، زیرا ممکن است در مناطق مرزی اینترنت ضعیف باشد.

همچنین، لیستی از تعمیرگاه‌های مجاز در مسیر سفر تهیه کنید تا در صورت نیاز دچار سردرگمی نشوید.

مزایا و معایب کاپوتاژ خودرو

مزایای کاپوتاژ خودرو

• آزادی عمل بی‌نظیر در برنامه‌ریزی سفر بدون وابستگی به حمل‌ونقل عمومی.
• صرفه‌جویی در هزینه اجاره خودرو؛ مثلا اجاره یک خودرو در ترکیه روزانه ۵۰ دلار است که برای ۱۰ روز ۵۰۰ دلار می‌شود.
• امکان حمل بار شخصی مانند چادر، وسایل کمپینگ یا خریدهای سفر.
• لذت رانندگی در جاده‌های زیبا و کشف مقاصد جدید با خودروی خودتان.

معایب کاپوتاژ ماشین

• هزینه‌های اولیه بالا که ممکن است برای برخی مقرون‌به‌صرفه نباشد.
• پیچیدگی مراحل اداری و احتمال تاخیر در دریافت مدارک.
• محدودیت‌های جغرافیایی؛ برخی کشورها مانند کشورهای شینگن شرایط سخت‌گیرانه‌تری دارند.
• ریسک خرابی خودرو در خارج و هزینه‌های تعمیر که گاهی گران است.

نتیجه‌گیری

کاپوتاژ ماشین فرصتی بی‌نظیر برای تجربه سفرهای جاده‌ای بین‌المللی با خودروی شخصی است. این فرایند، با وجود چالش‌های اولیه مانند هزینه و مراحل اداری، می‌تواند درهای جدیدی به سوی ماجراجویی و کشف مقاصد تازه باز کند. با رعایت مراحل قانونی، آماده‌سازی کامل خودرو و برنامه‌ریزی دقیق، سفری خاطره‌انگیز و بدون دغدغه خواهید داشت.