درآمد ۳۱ هزار میلیارد تومانی واردات خودرو در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲

 پیشرانه– چند ماه بعد از خارج کردن یک جانبه آمریکا توسط ترامپ از توافق هسته ای برجام با ایران، دولت حسن روحانی به منظور مقابله با کاهش منابع ارزی کشور، واردات تعدادی کالا از جمله خودروی خارجی را ممنوع اعلام کرد. در اوایل سال ۱۴۰۱ ممنوعیت واردات لغو شد و قرار بر واردات خودروهای خارجی است.

در گفت گوی اختصاصی وب سایت خبری- تحلیلی «پیشرانه» با مهندس امیر رشید مهرآبادی (کارشناس بازار خودرو)، وضعیت درآمدهای حاصل از واردات خودرو در سال های قبل و میزان احتمال تحقق درآمد ۳۱ هزار میلیارد تومانی دولت از محل واردات خودرو در سال ۱۴۰۲ بررسی شده است.

***

*در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، مبلغی در حد ۳۱ هزار میلیارد تومان برای مالیات واردات خودرو به عنوان حقوق ورودی خودرو در نظر گرفته شده که رقم نسبتاً بزرگی در لایحه بودجه است. از طرفی، از سال ۱۳۹۷ به بعد که واردات خودرو ممنوع بوده، دولت چنین درآمدی کسب نمی کرد.

در سال های قبل تر یعنی قبل از سال ۱۳۹۷ که واردات خودرو نسبتاً آزاد بوده، وضعیت واردات خودروهای خارجی چگونه بود و آیا دولت درآمد خوبی از محل واردات خودرو کسب می کرد؟ 

-در سال های اخیر، درآمد دولت از محل واردات خودرو به صفر رسیده بود ولی با توجه به مونتاژ خودروهای چینی و واردات قطعات سی کی دی (قطعات منفصله/ (C.K.D، قسمتی از آن درآمد دولت بابت خودرو تامین می شد. با این حال، افزایش درآمدی که دولت در سال ۱۴۰۲ خواهد داشت، از یک جهت نشانگر کسری بودجه بوده و دولت می خواهد از این طریق، یک مقدار از کسری بودجه را برطرف کند.

اگر سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ را در نظر بگیریم، هر ساله به طور میانگین حدود ۵۰ هزار خودرو وارد کشور می شد. بالاترین رقم واردات خودروهای خارجی در حد ۱۰۲ هزار دستگاه در سال بود.

در آن سال ها، نرخ دلار بین ۳ هزار تا ۶ هزار تومان بود ولی الان نرخ دلار چند برابر شده. در برابر افزایش هزینه های دولت، افزایش قیمت خودرو و افزایش نرخ دلار، ما افزایش چشمگیر از نظر حجمی  نداریم و از نظر ریالی، با توجه به تورم و ریزش ارزش ریال، حداقل این است که درآمد دولت روی کاغذ چشمگیر خواهد بود. 

*آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن در «برنامه صنعت خودرو» که در بهمن ۱۴۰۰ انتشار داد، اعلام کرد که در سال ۱۳۹۵ تعداد ۷۵ هزار و ۹۰۴ دستگاه خودرو وارد کشور شده.

در حالی که برخی فعالان واردات خودرو می گویند که بالاترین رقم واردات در سال های اخیر ۱۰۰ هزار دستگاه در سال بود و آن رقم ۷۵ هزار دستگاه که در برنامه وزیر صنعت و معدن اعلام شده، درست نیست. جنابعالی فکر می کنید همان ۷۵ هزار دستگاه خودرو درست است یا ۱۰۰ هزار خودرو؟

-آن رقم واردات ۱۰۲ هزار خودرو، مربوط به سال ۱۳۹۳ بود و آن ۷۵ هزار خودرو، مربوط به سال ۱۳۹۵ بوده است. اوج واردات خودرو، در همان سال ها بود و از نظر سال میلادی، حدود سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ میلادی، اوج واردات خودرو به ایران بود. بیش ترین حجم واردات خودرو در همین چند سال اتفاق افتاد. در این سال ها تنوع واردات خودرو و تنوع برندها وجود داشت و قیمت ها نیز رقابتی بود.

آمارهایی که ارائه می شود جای بحث دارد و با توجه به این که ما به صورت شفاف، به آمار دسترسی نداریم، فقط بازگو کننده آماری هستیم که همه ساله گمرک ارائه می کند. آماری که ارائه شده این است که در سال ۱۳۹۳ تعداد ۱۰۲ هزار و در سال ۱۳۹۵ حدود ۷۶ هزار خودرو وارد کشورمان شد.

*در برنامه وزیر صنعت و معدن برای صنعت خودرو، فقط اطلاعات مربوط به واردات و صادرات سال های ۱۳۹۴ و بعد از آن، منتشر شده. بر همین اساس، در سال ۱۳۹۴ هم در حد ۵۳ هزار خودرو وارد شده. در سال ۱۳۹۵ بالاترین میزان واردات خودرو به تعداد ۷۵ هزار دستگاه محقق شده و در سال های بعد کاهش واردات خودرو اتفاق افتاده است.

-در آماری که بنده برای سال ۱۳۹۴ یاداشت کرده ام و جزو آمارهایی است که دارم و معمولاً به آن رجوع می کنم حدود ۵۱ هزار و ۵۰۰ خودرو بود.

*پس عددهایی که در برنامه آقای فاطمی امین مطرح شده، نزدیک به همین آمارهایی است که شما می گویید.

-ایشان این عددها را اعلام کرده ولی قطعاً در حوزه های مختلف اعداد و آمارها به ایشان به عنوان وزیر ارائه می شود، یعنی ایشان در مورد تهیه آمار، جستجوگر نیستند و معمولاً این طور است که درخواست آمار می کنند.

زیرمجموعه مربوطه در وزارتخانه، آمار منابع موجود از جمله گمرک یا اسناد وزارت صنعت و معدن را به ایشان ارائه کرده و ایشان هم بازگو کننده هستند. البته این میزان خطای آماری و در حد یک یا دو درصد، منطقی است.

*در سال جاری و از اواخر ماه اردیبهشت امسال، در چارچوب قانون واردات خودرو آزاد شده ولی عملاً در ماه های گذشته، واردات خودرو انجام نشد. در دی ماه جاری، یک تعداد خودرو در چارچوب آئین نامه جدید واردات خودرو، وارد کشور شده، اما هنوز این خودروها وارد بازار و جامعه نشده اند. فکر می کنید در همین سال ۱۴۰۱، نهایتاً چه تعداد خودرو می تواند به دست مصرف کننده داخل کشور برسد؟

-بر اساس آماری که ارائه شده و پیش بینی هایی که مقامات وزارت صنعت و معدن، مطرح کرده اند، عدد خیلی بزرگی عنوان شده. در این چارچوب در اواخر آذر امسال اعلام شد که برای واردات ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو در ۶ ماه آینده برنامه ریزی شده. به هر حال این عدد، عدد بزرگی برای واردات خودروی خارجی است.

آن چیزی که بنده اطلاع دارم این است که قرار است خودروی وارداتی، در بورس کالا عرضه شود. از این اعداد گفته شده، حدود ۱۰ درصد تحویل فوری بوده و ۹۰ درصد هم تحویل های ۳ تا ۶ ماهه است. اگر رقم واردات ۲۰۰ هزار خودر، واقعی باشد و منابع ارزی آن توسط بانک مرکزی به طور شفاف تامین شود، باید در دو ماه آینده، حدود ۲۰ هزار دستگاه وارد کشور شده و تحویل فوری شود.

این ۲۰ هزار دستگاه برای حدود ۶۰ روز از سال ۱۴۰۱ که باقی مانده و نهایتاً می توانیم ۵۰ روز کاری داشته باشیم، به طور میانگین روزی ۴۰۰ دستگاه می شود. به نظر می رسد روزانه ۴۰۰ دستگاه امکانپذیر نیست. به عقیده بنده تا آخر سال، شاید ما بتوانیم حدود یک هزار تا دو هزار دستگاه خودروی خارجی وارد بازار کنیم.

*یعنی امکان ندارد این تعداد خودرو تا آخر امسال از مرحله بورس کالا بگذرد.

-بله. این امکان وجود ندارد که این تعداد از بورس کالا بگذرد و به دست مصرف کننده برسد. من فکر می کنم امکان این وجود دارد که تا آخر سال تعداد ۲ هزار خودروی خارجی جدید به کف بازار برسد.

*این تعداد ۲ هزار فاصله زیادی با آن تعداد ۲۰ هزار دستگاه تحویل فوری دارد.

-ما آرزو می کنیم که پیش بینی های ما اشتباه باشد و این واردات با این حجم و با منابع ارزی مشخص و شفاف وارد کشور شود، به دست مصرف کننده برسد و اثر خودش را در بازار خودرو بگذارد.

به طور کلس، روش عرضه خودرو در بورس کالا، باعث شد قیمت خودروهای چینی و حتی خودروهای کم طرفدار با درصد بالایی رشد کنند. ما امیدواریم برعکس این روش فعلی عرضه خودرو در بورس کالا اتفاق بیفتد و شاهد کاهش قیمت خودرو در بازار خودرو باشیم. این امید و آرزوی ما هست ولی تحقق یافتن آن، کمی دور از ذهن است.

*آقای رئیسی در زمان تقدیم لایحه بودجه به مجلس، از نمایندگان خواست که با ۲ میلیارد دلار واردات خودرو موافقت کنند. در شرایط فعلی یا اوایل سال ۱۴۰۲، ارز لازم برای واردات خودرو، از محل ارز نیمایی ۲۸ هزار تومانی تهیه می شود یا احتمالاً ارز توافقی؟

-در اینجا یک تناقض وجود دارد و البته از قبل اعلام شده واردات خودروهای تا ۲۰ هزار یورو آزاد است. ما اگر میانگین ۱۵ هزار دلاری را برای خودروهای وارداتی در نظر بگیریم، نمی توانیم به عدد ۲۰۰ هزار خودرو برسیم. به دلیل این که اگر برای هر خودرو ۱۵ هزار دلار تخصیص بدهیم نهایتاً به عددی در حد ۱۳۰ هزاردستگاه می رسیم. این ۱۳۰ هزار دستگاه با آمار ۲۰۰ هزار دستگاه فاصله دارد.

اگر قرار باشد همه خودروها ۱۰ هزار دلاری یا ۱۰ هزار یورویی باشد، شاید بشود این ۲۰۰ هزار خودرو را وارد کرد. بعید می دانم برای واردات خودرو، بشود ارز نیمایی تخصیص داد.

*در حال حاضر، قیمت دلار بازار آزاد، حدود ۴۱ هزار تومان و قیمت دلار توافقی ۳۹ هزار تومان است. قیمت یک خودروی ۱۰ هزار دلار با دلار توافقی و بدون هزینه های گمرکی و بقیه هزینه ها ۳۹۰ میلیون تومان و قیمت خودروی ۱۵ هزار دلاری با دلار توافقی ۵۸۵ میلیون می شود.

در ماه های قبل، آقای منطقی، معاون وزیر صنعت و معدن می گفت قیمت خودروی ۶ هزار دلاری ۲۰۰ میلیون تومان می شود. پس با دلار توافقی و بدون هزینه های گمرکی، قیمت یک خودروی ۱۰ هزار دلاری، در حد ۳۰۰ میلیون تومان نخواهد بود.

-اجازه بدهید که از انتها به اول بررسی کنیم که قیمت یک خودروی وارداتی که در نهایت به دست مصرف کننده می رسد، چقدر خواهد شد، تا این که بخواهیم نرخ دلار را توافقی یا نیمایی در نظر بگیریم.

بنده، مسئول حکومتی یا مسئول کشوری نیستم که به میزان ارزی که قرار است به این واردات تخصیص پیدا کند، دسترسی داشته باشم. با این حال، می توانم به عنوان یک کارشناس صنعت و به عنوان یک کارشناس بازار خودرو، بعد از ۲۰ سال حضور در این بازار، قیمت یک خودرو را کشف کنم.

وقتی که قرار است خودرو در بازار عرضه شود، ما حتی اگر با دلار نیمایی محاسبه کنیم، این خودرو در لحظه عرضه و با توجه به میزان عرضه آن، به گونه ای است که هم تورم زا بوده و هم انبساطی است، یعنی باعث افزایش قیمت خودرو در بازار می شود

ما الان نمی دانیم با چه ضرایبی، قرار است این خودروها از گمرک ترخیص شوند چون دستورالعمل آن را هم نداریم. به هر حال، این خودروها با هر عددی ترخیص شوند، با هر عددی عوارض گمرکی و هزینه های گمرکی به آنها تعلق بگیرد و به یک قیمت پایه در بورس کالا و مثلاً ۷۰۰ میلیون تومان برسیم، باید ببینیم برای این خودروی ۷۰۰ میلیون تومانی در بورس کالا، چه اتفاقی می افتد.

به نظر من، اتفاقی که می افتد، همان اتفاقی است که برای خودروهای مونتاژی چینی در بورس کالا افتاد. در ماه های اخیر، یک خودرو با قیمت پایه ۷۸۰ میلیونی یا ۸۰۰ میلیونی در بورس کالا، به خودروی ۲ میلیاردی تبدیل شد.

به خاطر هجوم خریداران، به خاطر ولع بازار و به خاطر شرایط عرضه خودرو در بورس کالا، یک خودروی مونتاژی چینی با قیمت حدود ۲ میلیارد تومان در بورس کالا فروخته شد. وقتی که یک خودروی به روز، با طراحی روز و با تکنولوژی روز عرضه می شود، حتی خریداران خودرو اجازه نمی دهند که این خودرو با قیمت پایین تر عرضه شود.

شاید هدف از واردات خودرو، این باشد که با عرضه خودروهای خارجی، قیمت خودرو در بازار آزاد را به سمت پایین بکشیم، اما تجربه نشان داده که این نحوه عرضه خودرو در بورس کالا، باعث افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد می شود.

البته ما بارها در مورد نحوه عرضه خودرو در بورس کالا، تذکر دادیم که این نحوه عرضه خودرو، باعث افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد می شود ولی صدای ما شنیده نشد. در مورد خودروهای وارداتی نیز، قطعاً همین اتفاق رخ می دهد.

در حال حاضر، یک خودرو خارجی کره ای مثل «النترا» مدل ۵ سال قبل، یعنی مدل ۲۰۱۷ آن، با قیمت ۳ میلیارد تومان در ایران عرضه می شود. سوال این است که آیا خودروی خارجی جدید، صفر کیلومتر و با عرضه محدود، می تواند با قیمت زیر ۳ میلیارد تومان عرضه شود و آیا می تواند آن خودروی مدل ۲۰۱۷ و در حد ۳ میلیارد تومانی فعلی را به کانال پایین تر بیاورد یا نه. من بعید می دانم این اتفاق بیفتد که خودروهای خارجی جدید با قیمت پایین به دست مصرف کننده برسند. 

*دولت در لایحه بودجه سال آینده پیشنهاد داده که ۲ میلیارد دلار به واردات خودروی خارجی تخصیص داده شود. همچنین در لایحه بودجه ۳۱ هزار میلیارد تومان درآمد برای عوارض و مالیات خوروهای وارداتی در نظر گرفته شده.

به نظر شما، آیا دولت دقیقاً می تواند این ۳۱ هزار میلیارد تومان عوارض گمرکی را در مدت یک سال کسب کند؟ 

-در صورت واردات این حجم خودرو، بله. گمرک در موقعیت خاصی نشسته و خودرو هم، کالایی است که قاچاق نمی شود. قطعاً در صورت واردات این خودروها، حقوق ورودی یا عوارض ورودی، به طور کامل دریافت می شود.

*اگر یک درآمد دولت در بودجه تحقق پیدا نکند، کسری بودجه اتفاق می افتد که تورم ایجاد می کند. آیا مشکلات موجود بر سر راه واردات خودرو برطرف می شود که دولت حتماً به این درآمد هم برسد؟

– بنده، اعتقاد به سرمایه ای بودن خودرو، ندارم ولی متاسفانه در کشور ما خودرو به یک کالای سرمایه ای تبدیل شده. اگر این رقم درامد در بودجه سال آینده تصویب شود، با توجه به نیاز بازار داخلی به این خودروها و نوع ارزش افزوده ای که برای خریداران ایجاد می کند، در صورت واردات خودرو در این حجم و عرضه آنها، در مورد خودرو این عدد بودجه تحقق پیدا می کند.

*فرضاً اگر حداقل ۱۰۰ هزار خودروی خارجی وارد شود این درآمد دولت تحقق پیدا می کند.

-بله. همین طور است و برای تحقق درآمد ۳۱ هزار میلیارد تومانی دولت از محل واردات خودرو در سال ۱۴۰۲، حجم خودروهای وارداتی باید در حد بالایی باشد. ممنوعیت واردات خودرو، یک ولع در بازار خودرو ایجاد کرده و خودرو به یک کالای سرمایه ای تبدیل شده. در این زمان، این درآمد ناشی از واردات خودرو حتی به مقدار بیشتر، قابل تامین است.