مهدی اسدی پیشرانه- در سه قسمت پیشین سلسله مطالب «نگاهی جامع به سایپا شاهین»، بهمرور برخی از دلایل اهمیت این نو رسیده برای نارنجیپوشان جاده مخصوص و همینطور صنعت خودروسازی ایران، روند پیدایش و همچنین بررسی طراحی ظاهری و داخلی و کابین این خودرو پرداختیم.
پیشرانه- در سه قسمت پیشین سلسله مطالب «نگاهی جامع به سایپا شاهین»، بهمرور برخی از دلایل اهمیت این نو رسیده برای نارنجیپوشان جاده مخصوص و همینطور صنعت خودروسازی ایران، روند پیدایش و همچنین بررسی طراحی ظاهری و داخلی و کابین این خودرو پرداختیم.
به گزارش وبسایت خبری «پیشرانه» حالا اما وقت آن رسیده که به کندوکاو پیرامون ماهیت و سرمنشأ پلتفرمی که این خودرو بر روی آن توسعهیافته بپردازیم و مشخصات فنی شاهین را زیر ذرهبین ببریم. بیراه نیست اگر بگوییم بخش اعظمی از حواشی و بحثهای شکلگرفته پیرامون شاهین از زمان رونمایی آن (و حتی قبل از رونمایی رسمی) مرتبط با پلتفرم و پیشرانه خودرو بوده است!
شاسی و پلتفرم
تقریباً بر هیچکس پوشیده نیست که در صنعت خودروسازی، طراحی و توسعه یک پلتفرم فرآیندی بسیار پیچیده و شدیداً هزینهبر بوده و توان و تخصص ساخت و طراحی آن در دست تعداد نسبتاً محدودی از خودروسازان بزرگ و گروههای صنعتی مطرح قرار دارد و اینگونه نیست که یک خودروساز متوسط و معمولی باتجربه کم، بهآسانی و در مدتی کوتاه بتواند بر دانش و توان فنی، مهندسی و تکنولوژیکی طراحی و ساخت پلتفرم تسلطی کامل و جامع پیدا کند.
سایپا نیز از این قاعده مستثنا نبوده و طبعاً بهطور مستقل توانایی فنی، مالی و دانش لازم برای طراحی و نهایی سازی یک پلتفرم از صفر تا صد را ندارد.
از طرفی دیگر از آغازین روزهای رونمایی از این خودرو، مسئولین سایپا از مگا پلتفرمی انعطافپذیر و پیشرفته سخن به میان میآوردند که شاهین بر روی آن سوار شده و به سایپا این امکان را میدهد تا محصولاتی دیگر در کلاسهای گوناگون (هاچبک، کراس اوور و …) را نیز بر روی آن طراحی و عرضه کند.
آنچه واضح و مبرهن است، این است که این پلتفرم از شرکای فرانسوی و چینی سابق سایپا (رنو، سیتروئن، برلیانس، زوتی یا چانگان) به عاریت گرفته نشده و از طرفی اشتراک و شباهت بنیادینی با دیگر پلتفرمهای گروه سایپا یعنی X100 و X200 (که محصولات مختلف خانواده پراید و تیبا را شامل میشوند) ندارد. درواقع پایه و اساس مگا پلتفرمی که مسئولان سایپا از آن صحبت میکنند، پلتفرم B تویوتاست که نسل دوم تویوتا یاریس (XP90) نیز بر روی آن توسعهیافته بود.
البته این پلتفرم پسازاین که در اختیار سایپاییها قرارگرفته، تغییرات، تقویت و بهروزرسانیهای گوناگون و قابلتوجهی نظیر تغییرات ابعادی، افزایش فاصله بین دو محور، افزایش استحکام در قسمتهایی نظیر سرشاسی، اکسل عقب، فریم تحتانی، ستون B و … را پشت سر گذاشته است؛ اما پرسشی که به اذهان بسیاری خطور میکند، این است که پلتفرم مذکور چگونه در اختیار سایپا قرارگرفته است؟
در اواخر سال ۱۳۹۲، گروه سایپا قراردادی را با کمپانی TJI چین بهمنظور همکاری در طراحی و توسعه پلتفرم به امضا رسانده بود که این قرارداد، سرنخهای مهمی را از سرمنشأ این پلتفرم در اختیارمان قرار میدهد. پلتفرم استفادهشده در پروژه SP100، پلتفرمی است که TJI حق امتیاز آن را از تویوتا خریداری کرده و در اختیار شرکای تجاری و مشتریان خود قرار میدهد. بد نیست بدانید که بین خودروهای چینی بازار ایران، گریتوال وولیکس C30 نیز یکی دیگر از خودروهایی است که بر روی همین پلتفرم طراحی و توسعهیافته است.
درمجموع میتوان گفت کاهش تدریجی اتکا وابستگی سایپا به پلتفرم از رده خارج، قدیمی و نا ایمن پراید از یکسو ورود پلتفرمی نسبتاً مدرن، ایمن، معتبر و قابلاطمینان نظیر پلتفرم B تویوتا به چرخه طراحی و توسعه محصول در صنعت خودرو کشورمان از سویی دیگر را حقیقتاً باید به فال نیک گرفت!
مشخصات فنی شاهین و شکار در هند!
در بهمنماه سال ۱۳۹۶ (پیش از رونمایی رسمی از شاهین)، تصاویری جاسوسی از حضور تیبا ۲ و دیگر خودروی جدید سایپا در هندوستان به رسانهها مخابره شد که سروصدای زیادی به پا کرد. در این تصاویر بدنه خودرو بهطور تقریباً کامل با پوششهای استتاری مخصوص پوشانده شده بود. در همین راستا شایعاتی مبنی بر احتمال همکاری سایپا با مرکز تحقیق و توسعه رنو-نیسان در چنای هندوستان برای طراحی و مهندسی این محصول جدید نقل میشد و حتی برخی گمانهزنیها حکایت از این داشت که SP100 پلتفرم و قوای فنی مشترکی با محصولات رنو (خانواده لوگان) دارد اما مدیر پروژه محصولات جدید گروه سایپا در همان زمان ضمن رد تمامی این گمانهزنیها، علت حضور SP100 در هندوستان را انجام تستهای کالیبراسیون در شرکت بوش هند عنوان کرد. همچنین اعلام شد که مرحله دوم تستهای کالیبراسیون نیز در بوش آلمان انجام خواهد پذیرفت.
داستان عجیبوغریب قوای محرکه!
قبل از رونمایی رسمی از خودرو از آغازین روزهایی که مدیران سایپا در مورد پروژه SP100 سخن به میان آوردند، گمانهزنیها حاکی از آن بود که منبع تأمین قوای محرکه خودرو نیز همانند پلتفرم و شاسی آن، یکی از شرکای اروپایی سایپا یعنی سیتروئن یا رنو خواهد بود (البته دراینبین نباید از نقش احتمالی دنگ فنگ چین غافل بود که شریک گروه رنو-نیسان، کیاموتورز و گروه پژو-سیتروئن در چین بوده و در این سالها همواره نقش شریک در سایه واسطه را بین خودروسازان بزرگ ایرانی و دیگر طرفهای اروپایی و آسیایی بازی کرده است)؛ اما در روز رونمایی شاهین، مشخص شد که پیشرانه ۴ سیلندر ۱۶ سوپاپ و ۱.۶۵ لیتری BM16 بهعنوان قلب تپنده این خودرو برگزیدهشده است؛ پیشرانهای که درواقع نسخه بهینهشده پیشرانه ۱.۵ لیتری بکار گرفتهشده در خودروهای خانواده H200 و H300 برلیانس محسوب میشد، حاصل همکاری برلیانس و مگاموتور بوده و بهخوبی با شرایط آب و هوایی کشورمان کالیبره شده بود و در اثر ارتقا و بهینهسازیهای انجامشده، قدرت و حداکثر گشتاور آن به ترتیب از ۱۰۳ اسب بخار و ۱۳۸ نیوتنمتر به ۱۱۴ اسب بخار و ۱۵۴ نیوتنمتر افزایشیافته بود. همچنین برخلاف خانواده H300 برلیانس که از گیربکس ۴ سرعته اتوماتیک بهرهمند بودند، وعده داده شد که شاهین به یک گیربکس ۶ سرعته اتوماتیک مجهز خواهد بود.
درباره مشخصات فنی شاهین باید گفت از شواهد امر اینطور برمیآید که سایپا از همان ابتدای تعریف پروژه SP100، تمایل به استفاده از قوای محرکه محصولات سیتروئن در SP100 داشته است اما در جلب رضایت شریک اروپایی خود ناکام مانده و درنتیجه به سراغ مهمترین شریک چینی خود در آن بازه زمانی یعنی برلیانس میرود؛ اما بعد از خروج یکطرفه ایالاتمتحده از برجام و آغاز دور جدید و شدیدتری از تحریمها، این بار (و برخلاف دور قبلی تحریمها در اوایل دهه ۹۰ شمسی) بسیاری از خودروسازان چینی نیز همراه و همنوا با خودروسازان اروپایی، ژاپنی و کرهای عطای بازار ایران را به لقایش بخشیدند یا اقدام به محدود کردن فعالیتهای خود در خاک کشورمان کردند و از بخت و اقبال بد سایپاییها، برلیانس نیز راه کم دردسریتر را انتخاب کرده و تصمیم میگیرد بهکلی فعالیتهایش را در ایران متوقف کند و از بازار کشورمان خارج شود. عواقب و پسلرزههای ناشی از این اقدام خصمانه آمریکا، تمام برنامههای سایپاییها را بر هم میریزد و آنها را با چالشی جدید و اساسی در تأمین قوای محرکه شاهین مواجه میسازد. از طرفی شروع فرآیند طراحی و توسعه پیشرانهای جدید، با توجه به موانع پرشمار موجود و ارتباطات بسیار محدود بینالمللی، فرآیندی بسیار پرهزینه و زمانبر بوده و از طرفی دیگر در بین پیشرانههای روی مدارِ تولیدِ سایپا نیز گزینه مناسب و مطلوبی وجود نداشت که توان و کشش مناسبی را برای جثه شاهین فراهم آورد.
سایپاییها در جستجو برای یافتن قوای فنی جایگزین برای پیشرانه BM16 و در تصمیمی از روی ناچاری، دست به دامان آبیپوشان جاده مخصوص میشوند و پیشرانه EF7 را برای استفاده در قوای فنی شاهین مدنظر قرار میدهند؛ پیشرانهای ۱.۷ لیتری با ۱۱۵ اسب بخار قدرت و ۱۵۷ نیوتنمتر گشتاور که روی کاغذ خروجی، توان و مشخصات فنی تقریباً مشابهی با پیشرانه BM16 برلیانس دارد؛ اما ظاهراً به دلیل مخالفت مدیران ایرانخودرو، استفاده از این پیشرانه نیز منتفی شده تا درنهایت سایپا برای قوای فنی شاهین به سراغ راهحلی عجیب و حیرتآور برود؛ تجهیز پیشرانه M15 به سامانه توربو شارژر!
پیشرانه M15 که در قوای فنی خودروهای خانواده پلتفرم X200 سایپا (شامل انواع تیبا، ساینا و کوییک) مورداستفاده قرار میگیرد، پیشرانهای ۴ سیلندر و ۸ سوپاپ با تکنولوژی ساخت قدیمی و به طبع بازدهی معمولی بوده که قادر به تولید ۸۷ اسب بخار قدرت و حداکثر ۱۲۸ نیوتنمتر گشتاور است.
درباره مشخصات فنی شاهین باید گفت انتظار میرفت که برای تقویت و بهروزرسانی این پیشرانه بهمنظور قرارگیری بر روی شاهین، در برخی مشخصات آن ازجمله افزایش تعداد سوپاپها در هر سیلندر از ۲ به ۴ (درمجموع از ۸ به ۱۶) بازنگری شود اما سایپاییها در اقدامی عجیب و نهچندان مرسوم، قید ۱۶ سوپاپ کردن پیشرانه خودرو را زدند و تنها اقدام بهاضافه کردن سیستم توربو شارژر و اعمال یکسری تغییرات اساسی دیگر در این پیشرانه ۸ سوپاپ کردند (طبق ادعای مهندسان سایپا در این پروژه مجموعاً حدود ۱۰۰ قطعه اصلی و فرعی مجدداً طراحیشده است) تا پیشرانه M15TC متولد شود (ظاهراً امکان ۱۶ سوپاپ کردن این پیشرانه وجود داشته اما زمان و هزینه بیشتری را نیز طلب میکرده و درنتیجه پروژه تولید شاهین را با تأخیر بیشتری مواجه میساخته است). این پیشرانه ۱.۵ لیتری توربو قادر به تولید ۱۱۰ اسب بخار قدرت و حداکثر ۱۶۵ نیوتنمتر گشتاور بوده و استاندارد آلایندگی یورو ۵ را پاس میکند. همچنین جعبهدنده خودرو (با کد ۵F18) نیز از نوع ۵ سرعته دستی است که مکانیزمی کابلی و با ساختاری جدید دارد.
درباره مشخصات فنی شاهین باید گفت علیرغم آنکه این پیشرانه ظاهراً و بر روی کاغذ مجموعه دلچسب، مدرن و چندان جالبتوجهی به نظر نمیرسد، اما در عمل و طی تجربیات کارشناسان و خبرنگاران با نمونههای اولیه شاهین، کشش، شتابگیری ثانویه و پاسخگویی مناسبی از این مجموعه فنی مشاهدهشده (بخصوص در دورهای میانی)، پیشرانه خودرو بهخوبی از پس جثه ۱۲۶۰ کیلوگرمی آن برمیآید، مصرف سوختش اقتصادی بوده و هماهنگی موتور و گیربکس نیز قابلقبول است. بااینحال و آنطور که از صحبتهای مهندسان سایپا برمیآید، آنها مشغول کار بر روی خانواده جدیدی از موتورهای بهینه، بهروز و کارآمد هستند که در آیندهای نهچندان دور (احتمالاً تا سه سال آینده) معرفیشده و روی شاهین و سایر خودروهای مگا پلتفرم SP100 مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
مدیرعامل گروه سایپا همچنین در آذرماه امسال اعلام کرد که نسخه اتوماتیک شاهین نیز در حال نمونهسازی بوده و کالیبراسیون آن در حال انجام است. جزییات بیشتری از نسخه اتوماتیک شاهین اعلامنشده اما در صورت بهرهگیری این نسخه از پیشرانهای مشابه شاهین دندهای، میتوان انتظار بهکارگیری گیربکسی ارتقا یافته اما مشابه با ساینا و کوییک اتوماتیک را در این خودرو داشت.
نظر شما چیست؟